Herbir sistema yaşasın deyni, onun bir strukturası lääzım olsun. Yaşadıımız vakıtta busoy strukturaları var nasıl görmää hererdä. Struktura – o azaların belli bir formada dizilmesi. Herbir azanın var kendi eri hem funkţiyası. Açan hepsi kendi erindä da yapêr kendi işini, ozaman bütün sistema işleer. Deyelim alfabetin kendi strukturası var: A-dan başlêêr Z-ya kadar. Aylenin dä kendi strukturası var: dädu-mali, boba-ana, uşaklar. Klasta var üüredici hem üürenicilär, iştä var önderci hem işçilär, devlettä var başkan, devlet adamnarı hem vatandaşlar.

Strukturanın başında duran aza yapêr zaabitlik funkţiyasını. O bir önderci, baş. Klasta üürenicilerin üstünä var üüredici, üüredicinin üstünä var direktor, direktorun üstünä var üüretim bakannıı h.b. Bu ilişkilerin temelindä var zaabitlik. Acaba hristiannıkta nesoy zaabitlik lääzım olsun, çünkü hepsi kardaştır? Büünkü gündä, açan çoyu kendinä hristian deer, bekim, kliseyä dä gider, zaabitlik nasıl olêr? Bu soruşları barabar açıklayalım.

Biliner, ani Günduusunda patriarhat ilişkilär eskidän taa çok kaavi. Patriarhat elementleri var gagauz kulturasında da. Karı kulluu adamın önünü yok nasıl geçsin, diil mi? Eski aylä patretlerinä bakın: boba oturêr skemnedä, anaylan uşaklar ayakça durêr. Çok eski adet şindiyä kadar korunmasa da, kimär kerä hergünkü yaşamamızda bölä patriarhat elementlerini var nasıl görmää.

Acaba biz bu patriarhal elementleri aylä dışında görmeeriz mi? İştä olsun, devlettä olsun, kırda, sokakta, küüdä, kasabada… başta olan kişi bobaya benzeer, diil mi? Bu durum çok kerä, normal bir iş olarak, görüler. “Zaabit” lafının grekçesinä bakarsak, “despot” lafını bulacez. Zaabitlik despotizmaya yakın gibi geler. Neçinki eer iştä brigadir ya başka bir zaabit zaametçilerinä baararsa, onnarı azarlarsa, neçin bunu yapmasın? Boba gibi diil mi? Var nasıl “kullansın” zaametçilerini ölä, nicä o biler.

Politikada da genä o ilişkilär: kim taa büük uurda, o dooru. Başka laflan: kimdä kuvet, onda da dooruluk. Ko o dooru yapmêêr, ama kuvet onda, te bän geleyim onun erinä, bän dä ölä yapacam, çünkü kuvettä olacam, sayılêrki dooru olacam. Çoyu bölä düşüner büün. Ama yannış düşüner. Hristian aklınnan düşünmeer.

Eer adam kendi hristian sayarsa, Allahın sımarlamalarına görä yaşayacek, eer Hristosun adını taşıyarsa, Onun sözünü tamannayacek. Bundan onun hristiannıı belli olacek, diil oruçtan, duadan, kliseyä gitmektän h.b. Eer insan hristiansa Evangeliyada Hristosun laflarını işidecek da tamannayacek onnarı. Çünkü insan olan Allah ölä deer: kim istärsä ilk olmaa – hepsinä deyni kul olsun. Kim istärsä zaabit olmaa hepsinä izmetçi olsun. Hristos “günduusu despotizmasını” tersinä çevirer: diil sana hepsi izmet etsin, ama sän o küçüklerä izmet et. Hristos, Allahın Oolu olarak, bölä örnek verdi, açan insan oldu da bütün insannaa izmet etti. Saklı avşam imeeyindä dä genä örnek verdi üüreniclerinä, açan onnarın ayaklarını yıkadı. Butakım, Hristos gösterdi, nesoy lääzım olsun zaabitlik. O demedi ondan atılmaa, çünkü ierarhiyasız bir dä struktura çok sürtmäz. “Uracam çobanı, da koyunnarı daalacek” – genä Evangeliyadan laflar.

Yaşadıımız vakıtta var nasıl görelim çok zaabitlik edän kişi (kendimiz dä  onnarın biri var nasıl olalım): episkoplar, popazlar, prezidentlär, başkannar, deputatlar, bakannar, direktorlar, başlar, brigadirlär hem taa çok. Eer zaabitlik edän bu kişilär Hristosun sözünü tamannarsalar, onnar hiç bir kerä soţial statusa görä kendindän aşaada bulunan insanı “kul” yapmayaceklar, onnarı “kullanmayaceklar”, “Bän burada baş, sän sä boş ersin” fikirini düşünmeyeceklär. Ama onnara Allahtan verilän zaabitlii, bir izmet olarak, görärseydilär da kendilerini kul, izmetçi duyarsaydılar, ozaman onnar aslıdan da Hristosun üürenicileri.

Üüsek soţial statusta bulunan zaabit sevärsä kendi izmetçilerindän saygı, izmet, yaltaklık kabletmää (nicä dedi bir adam, “Yalan da olsa, metet beni”), o benzeder kendini eşää, angısının üstündä Hristos İerusalimä girdi. İnsannar metinnärdilär İisusu, onun önündä rubalarını döşärdilär hem eşil dalları erä yayardılar, akılsız hayvan sa sanardı, ani bukadar büük saygı hem sevgi ona deyni.

V. Kopuşçu

Просмотры (1)